A VİTAMİNİ NEDİR?

A vitamini ne demektir? Birçok metabolizma olayları için çok az miktarda gerekli olan ve bitkilerle hayvanlar tarafından sentezlenen çeşitli organik bileşiklere vitamin denmektedir. A, B, C, D, E, K vitamini gibi çeşitleri vardır ve sadece birisinin yokluğu hastalık sebebidir.

A Vitamini; balık yağı, yumurta sarısı, tereyağı vb. hayvansal gıdalarda, özellikle havuç ve diğer sebzelerde bulunan, eksikliğinde gece körlüğü ve epitel dokunun bozulmasına yol açan, A1 ve A2 gibi iki çeşidi bilinen, hayvansal ve bitkisel yağlarda çözünebilen alifatik bir alkol (C20 H29 OH) formundaki vitamindir. Retinoller adı verilen yaklaşık 2500 kimyasal bileşik ile provitamin A karotenoidleri adı verilen kimyasal moleküller, Vitamin A ailesini oluşturur. Bitkisel hücrelerde yalnızca provitamin A şeklinde ve β-karoten olarak bulunmasına karşın, balık karaciğeri yağında doğrudan A vitamini şeklinde yüksek miktarlarda bulunmaktadır.

A vitamini ihtiyacı belirtilirken retinol eşdeğeri (RE) biriminin kullanılması uygundur. Palm yağı dışındaki bitkisel yağlarda A vitamini ya da provitamin kaynağı olarak nitelendirilebilecek bir yağ göstermek zordur. Saf A vitamini 62–64 °C’ler arasında eriyen, sarı renkli kristaller şeklindedir. Oksijen ve prooksidan maddelere karşı aşırı duyarlı olması nedeniyle, bulunduğu ortama antioksidan maddeler katılarak korunması gerekir. Günlük A vitamini ihtiyacı kadınlarda 800 mcg RE ve yetişkin erkeklerde 1000 mcg RE olarak belirlenmiştir.

A Vitamini Eksikliği Karşılaşılan Sağlık Sorunları

Eğer hayvansal gıdalar tüketmiyor iseniz, et ürünlerinden alacağınız A vitaminini karşılamak için gün içinde en az 5 porsiyon koyu yeşil yapraklı sebze veya turuncu/sarı renkte sebze ve meyve tüketmelisiniz.

Vücudun yağı işlemesine engel olan bir rahatsızlığı bulunanlar, uzun dönemde A vitamini eksikliği yaşayabilir. Çölyak hastalığı, Chrons hastalığı ve pankreasın düzgün çalışmaması bu hastalıklar, gıdalardan alınan yağın emilmesini önleyen hastalıklar arasında gösterilmektedir.

A vitamini eksikliği aşağıdaki belirtilerden anlaşılabilir;

• Gece körlüğü,
• Gece görüşünün azalması,
• Göz kuruluğu,
• Göz iltihapları,
• Kornea iltihabı,
• Cilt kuruluğu,
• Solunum yolu enfeksiyonları,
• İdrar yolu enfeksiyonları,
• Çocuklarda büyümenin yavaşlaması..

Önerilen A Vitamini Tüketim Miktarları

Yaşa göre, günlük olarak tüketilmesi gereken A vitamini miktarları şöyle:

• 0-6 Ay: 400 mcg,
• -12 Ay: 500 mcg
• 1-3 Yaş: 300 mcg
• 4-8 Yaş: 400 mcg
• 9-13 Yaş: 600 mcg
• 14-18 Yaş: 900 mcg (Erkek), 700 mcg (Kadın
• 19-50 Yaş: 900 mcg (Erkek), 700 mcg (Kadın)
• 51 Üstü: 900 mcg (Erkek), 700 mcg (Kadın)
• Gebelik: 770 mcg
• Emzirme: 1300 mcg

A Vitamini İçeren Bitkisel Gıdalar

Aşağıdaki listede yer alan meyve ve sebzeler A vitamininin “karotenoid formu” bakımından zengindir ancak bu liste A vitamini bakımından zengin bitkisel gıdaların tam listesi değildir. Yüksek miktarda A vitamini içeren sebze ve meyvelerin tam listesini bir beslenme uzmanından alabilirsiniz.

• Tatlı patates
• Havuç
• Ispanak
• Kara lahana
• Şalgam yeşillikleri
• Bal kabağı
• Marul
• Kavun
• Dolmalık biber
• Domates
• Kırmızı biber
• Pırasa
• Greyfurt
• Yeşil bezelye
• Kuşkonmaz
• Yeşil fasulye
• Brüksel lahanası
• Kayısı
• Maydanoz
• Nane
• Brokoli

A Vitamini İçeren Hayvansal Gıdalar

A vitamini bakımından zengin bazı hayvansal gıdaların tüketilmesi herkes için uygun olmayabilir. Örneğin ciğer en çok A vitamini içeren besinlerden biri olmasına karşın kolesterol oranı da oldukça yüksektir ve kolesterolü kontrol altında tutmaya çalışan kişilere önerilmez.

A vitamini bakımından zengin ve sizin sağlık koşullarınıza uygun beslenme programı için bir uzmandan yardım alabilirsiniz.

• Keçi sütü
• İnek sütü
• Karides
• Yumurta
• Somon balığı
• Pisi balığı
• Peynir
• Yoğurt
• Morina balığı
• Ton balığı
• Tavuk eti
• Sığır eti
• Hintçe eti
• Koyun eti
• Ciğer

Fazla A Vitamininin Yan Etkileri

A vitamini zehirlenmesi için uzun sürelerde çok yüksek miktarda A vitamini alınması gerekir ve gıdalar yoluyla alınan A vitamini için bu neredeyse imkansız bir durumdur. Ancak A vitamini veya genel vitamin takviyeleri kullananlar, düzenli olarak fazla miktarda vitamin takviyesi tüketirlerse bu durumla karşı karşıya kalabilir.

Günde, 3 yaş ve daha küçük çocuklarda 600 mcg, 4-8 yaş arası çocuklarda 900 mcg, 9-14 yaş arası çocuklarda 1700 mcg, 14-18 yaş arası çocuklarda 2800 mcg, 19 yaş ve üzeri yetişkinlerde ise 3000 mcg üzerinde alınan A vitamini zehirlenmeye yol açabilir

A Vitamini teriminin İngilizce karşılığı: Vitamin A